Son bir yıldır sık sık kurye eylemlerine tanık oluyoruz. Son olarak iki gün önce Trendyol GO kuryeleri, İstanbul, İzmir, Ankara ve Bursa’da motorlarla konvoylar oluşturup eylemler yaptılar.
Kuryeler, ne istiyorlar?
Çalışma koşulları nasıl? Kuryelerin şikayet ettikleri “bonus” meselesi nedir?
Dışarıdan görünenle, işin gerçeği arasında ne gibi farklar var?
Bu soruların cevaplarını araştırdık ve bu haberimizde, sizlerle ana hatlarıyla bu cevapları paylaşacağız.
KURYELERİN GÜNCEL TALEPLERİ;
Temel olarak iki talepleri var:
- Çalışma koşullarının iyileştirilmesi,
- Paket başı aldıkları ücretlerin artırılması.
FAZLA MESAİ VE ÖLÜMLE İÇİÇE KAZANILAN EKMEK PARASI
Ücretler o kadar düşük ki, bir çok kurye, geçimini sağlayabilecek bir ücreti elde edebilmek için sabah 09.00’da kontak açıp gece 02.00’ye kadar çalışmaya devam etmek zorunda kalıyor.
8 Saatlik mesaiyi çok aşan bu çalışma temposu, kuryeler için kaza ve dolayısıyla ölüm ve yaralanma, sakat kalma riskini de artırıyor.
Kaza sonucu ölümlerde, sakatlıklarda ise, şirketler ailelere en küçük bir destekte bile bulunmuyorlar.
PATRONLAR NE DİYOR?
Trendyol GO Patronu ve şirket yetkilileri, “yüzde 40 zam yapacaklarını” açıkladılar. İlk bakışta büyük bir oran gibi gözüküyor. Ama öyle değil.
Bu rakam bir aldatmaca. Ellerine geçecek para bu oranda olmayacak.
Geçen yıl paket başına 14 lira ücret alan Trendyol Go kuryeleri, patronun zam teklifine göre, paket başına 18 lira alacaklar.
Bu ise ne artan fiyatları, ne onların ağır çalışma koşullarının karşılığı değil.
- İşçiler, günlük 30 paket atsalar dahi ellerine geçen paranın asgari ücret kadar olmadığını belirtiyorlar.
İŞÇİ DEĞİL, ESNAF STATÜSÜNDELER
Kuryelerin en önemli sorunlarından biri de bu. Sistem öyle oluşturulduğu için, emekçiler esnaf statüsündeler.
“2022 Moto Kurye Ölümleri Raporu”nun önsözünü yazan Pamukkale Üniversitesi Araştırma Görevlisi Erkan Kıdak, bu sorunu şöyle özetliyor:
“Güvencesizleşmenin boyutu yalnızca iş hukukuyla da sınırlı değil! İşçi statüsünde olmama nedeniyle esnaf kuryeler sosyal güvenlik şemsiyesi altına girmekte de zorlanıyor. İşçi statüsünde olmamaları nedeniyle yasalara göre kurulu bulunan bir sendikaya üye olma hakkı da bulunmuyor.”
KURYELER KONUŞUYOR:
- Kuryeler neden eylemde olduklarını şu sözlerle anlatıyorlar:
- “Biz kazançlarımızın daha çok olması ve canımız tehlikede olduğu için eylem yaptık. Çünkü bonus meselesi var ve birçok arkadaşımız bu yüzden kaza geçirdi, çalışamıyor. Bir güvencemiz yok. Kazandıran saatleri 24 saate çıkarıldı, eskisi gibi 18 saate düşürülsün istiyoruz. 30 pakete en az 1300 lira kazanmak istiyoruz; çünkü canımızı ortaya koyuyoruz.”
- Bir başka kurye:
“Her gün canımızı ortaya koyuyoruz ve çok az kazanıyoruz… Şirket yüzde 400 büyüyor ama biz küçülüyoruz. Hayatıma giren her şeyin fiyatı artıyor ama iş gücümün fiyatı artmıyor.” - “Kademe kademe bonusların kalkmasını istiyoruz. Çünkü bonusları kovalamak için o paraları kazanmak için sürekli çalışmak zorundayız. 15 saat çalışıyoruz. Bir tane paket kalıyor 200-300 lira para oynuyor.”
- “Sürekli hızlı kullanmaya çalışıyoruz. Organlarını kaybeden var, ayağından sorunlar yaşayan var. Bir sürü iş kazası yaşayan var.”
- “Önce zammı geri aldılar sonra 2023’ün ilk ayında bize ısıtıp sundular. Bizim kazandığımız zamdan bile yüzde 25 aşağıda. Şu an biz sadece yakıt, Bağ-Kur, motorun sigortası parası, kendi yemeğimiz ve ihtiyaçlara verdikten sonra bize çok az para kalıyor.”
- “Akşam 40 paket attıysak onun parasını alıp gitmek istiyoruz. 40 atınca 45’te bonus var deyip onu almaya çalışıyoruz. Bonus paket sayılarını yükseltiyorlar.”
- “Ölüm riskimiz var. Bonusa yetişmemiz de kazalara neden oluyor… Biz yavaş gidersek sistem bizi beslemiyor. … Evli olanlar, çoluğu çocuğu olan, kız arkadaşı olan var, vakit ayıramıyoruz.
Ayrıca birbirimizle yarışıyoruz. Sosyal hayatımız bitmiş durumda.” - “Çok kazanıyorlar diyorlar; bizim ülke genelinde 45 saat ya çalışma süresi; biz 65 saat çalışıyoruz.”
- “Esnaf kurye olduğumuz için Bağ-Kur, muhasebeci ücreti, motor vergisi gibi sabit ödemeler yapıyoruz. Bir kuruş kazanmasak bile 3 bin 500 liraya yakın Bağ-Kur ödüyoruz ve diğerlerini de ödememiz gerekiyor. 8-10 saat çalışıp evimize gittiğimizde asgari ücretin bile altında kazanmış oluyoruz. Çünkü kampanya sistemi hem kuryeyi daha hızlı ve fazla çalışmaya zorluyor hem de düşük paket attığımızda kampanyaları kaçırdığımız için gelirimiz düşüyor. 18-24 paket atan bir kurye asgari ücretin altında kazanıyor. 60-70 paket atarsak ancak para kazanabiliyoruz, bu da her gün mümkün olmuyor”.
