12 Eylül Faşizminin Kronolojisi
Kuşku yok ki, „12 Eylül Dönemi“ denilince akla gelen uzun bir dönemdir ve sınıflar mücadelesinin tüm baskı ve teröre rağmen, dişe diş sürdüğü bir dönemdir. Aşağıda bu dönemin çok özet bir kronolojisini sunuyoruz. Özellikle o dönemi hiç bilmeyen gençliğin sürecin ana hatlarını kavraması amacıyla yapılmış kronolojik bir özettir.
12 Eylül 1980: ABD emrindeki Türk Silahlı Kuvvetleri, sabaha karşı 04.00’de darbe yaparak, yönetime el koydular. TSK’nin en üst yönetimindeki beş general, kendilerine Milli Güvenlik Konseyi adını vererek, TBMM’nin yasama ve yürütme yetkisinin kendilerinde olduğunu ilan ettiler.
13 Eylül 1980: Ülkede tam bir terör dalgası başladı. Onbinlerce kişi gözaltına alındı.Sendika, parti, dernek yöneticileri dahil, onbinlerce kişi hakkında arama ve yakalama kararı çıkarıldı. Tüm hak ve özgürlükler yasaklandı.
16 Eylül 1980: Milli Güvenlik Konseyi, ikinci bir emre kadar bütün grev ve lokavtları erteledi. Aranan sendikacılardan 950’si teslim oldu. Grevdeki 51 bin işçi işbaşı yaptı. DİSK ve MİSK yöneticilerinin en geç akşam saat 18.00’de teslim olmaları çağrısı yapıldı.
17 Eylül 1980: Gözaltı süresi uzatıldı. (Süre uzatımları daha sonra da devam etti ve 90 güne ulaştı.)
18 Eylül 1980: Milli Güvenlik Konseyi’nin başkan ve dört üyesi TBMM Onur Salonu’nda törenle yemin etti.
19 Eylül 1980: 1402 sayılı yasada yapılan değişiklikle sıkıyönetim komutanlarına, bütün kamu personelini gerekçesiz görevden alabilme yetkisi verildi.
7 Ekim 1980: Devrimci Necdet Adalı ve ülkücü-faşist Mustafa Pehlivanoğlu sabaha karşı Ankara Merkez Kapalı Cezaevi’nde idam edildiler. Cunta „sağa da sola da karşıyız“ yalanına inandırıcılık kazandırabilmek için bu simgesel idamları yaptı.
11 Ekim 1980: MHP’nin faşist lideri Alpaslan Türkeş ve diğer milletvekilleri dahil 36 MHP’li hakkında gıyabi tutuklama kararı verildi.
15 Ekim 1980: MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan ve çok sayıda MSP’li, 2 Numaralı Askeri Mahkeme tarafından tutuklandı.
30 Ekim 1980: Ecevit, CHP Genel Başkanlığı’ndan istifa etti.
10 Kasım 1980: Onur Yayınları Sahibi İlhan Erdost, Mamak Askeri Cezaevi’ne götürülürken, dövülerek katledildi.
3 Aralık 1980: 17 yaşındaki liseli Erdal Eren, topu topu 17 günlük bir yargılamadan sonra, yaşı bile tutmuyorken, idam edildi.
19 Aralık 1980: DİSK davası başladı.
27 Aralık 1980: Açık faşizmin kurumsallaşmasının bir ifadesi olarak Yüksek Hakem Kurulu oluşturuldu ve Toplu iş sözleşmesi dolan işyerlerinde, yeni toplu iş sözleşmesiyle ilgili yetkiler, kurulan yüksek hakem kuruluna verildi.
2-6 Şubat 1981: Cuntanın tüm operasyonlarına rağmen, ülkede mücadele ve silahlı eylemler devam etti. Şubat mart aylarında „Cuntanın terör ve işkencesine karşı kamyanya“ sürdürüldü. 2 Şubat’ta İzmir Kemeraltı Karakolu basıldı, 6 Şubat’ta İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı Mahmut Dikler, öldürüldü. Türkiye Halk Kurtuluş Savaşçıları adına üstlenilen eylemlerin Devrimci Sol tarafından gerçekleştirildiği anlaşıldı.
29 Nisan 1981: Toplam 587 sanıklı MHP ve ülkücü kuruluşlar davasında Türkeş dahil 220 sanık hakkında idam istendi.
2 Haziran 1981: MGK’nın 52 numaralı kararı çıktı. Bu kararla, yasakların tartışılması ve eleştirilmesi de yasaklandı.
5 Haziran 1981: 21 yaşındaki Cevdet Karakaş sabaha karşı idam edildi.
10 Haziran 1981: 23 yaşındaki Veysel Gürsoy idam edildi.
26 Haziran 1981: DİSK Başkanı Abdullah Baştürk ve 51 DİSK yöneticisi için askeri savcı idam istedi.
9 Temmuz 1981: Cunta göstermelik bir Danışma Meclisi oluşturacağını açıkladı. Danışma Meclisi’ne aday adayı olma başvuruları başladı.
22 Temmuz 1981: Evren, Erzurum konuşmasında, cuntanın kararıyla artık ilk ve orta okullarda, liselerde mecburi din dersi konulacağını açıkladı.
24 Temmuz 1981: Askeri mahkeme, Erbakan ve 9 MSP’li için tahliye kararı verdi.
14 Ağustos 1981: 2 Danışma Meclisi için aday adaylarının başvuru süresi sona erdi. MGK, Danışma Meclisi için başvuran 6 bin kişi arasından seçim yapacak.
15 Ağustos 1981: Uluslararası Hür Sendikaları Konfederasyonu (ICFTU) Genel Sekreteri, Sadık Şide’yi 12 Eylül Hükümeti’ne Sosyal Güvenlik Bakanı olarak veren Türk-İş’in üyeliğini askıya aldı.
15 Ağustos 1981: 1243 sanıklı Ana Devrimci Sol Davası başladı. Savcı, 141 idam istedi.
12 Ekim 1981: Danışma Meclisi üyeleri MGK tarafından açıklandı.
15 Ekim 1981: Ülkedeki bütün siyasi partiler kapatıldı.
23 Ekim 1981: Danışma Meclisi ilk toplantısını yaptı.
26 Ekim 1981: Nazlı Ilıcak’ın siyasi partilerin kapatılmasını eleştiren iki yazısı üzerine Tercüman Gazetesi süresiz kapatıldı.
2 Kasım 1981: Ecevit MGK’nın 52 numaralı kararını ihlalden, 4 ay hapse mahkum oldu.
6 Kasım 1981: 2547 sayılı Yükseköğretim Yasası, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Faşizmin kurumsallaştırılmasında bir adım daha atılmış oldu.
20 Aralık 1981: Bankerler birbiri ardına ortadan kaybolmaya başladı. Banker haberlerinin verilmesi yasaklandı.
25 Aralık 1981: TÖB-DER davasında 50 eğitim emekçisi, 1-9 yıl hapse mahkum edildi.
15 Mart 1982: Ulusu Hükümeti’nin Devlet Bakanı İlhan Öztrak resmen açıkladı: Uluslararası Af Örgütü’nün 60 işkenceyle ölüm iddiasından 15’i doğru.
24 Mart 1982: İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü; cadde, sokak, meydan ve parklara 12 Eylül öncesinde verilmiş olan, ‘milli birlik ve bütünlüğümüzle bağdaşmayan’isimlerin derhal değiştirilmesini isteyen bir genelge yayımladı.
17 Mayıs 1982: Barış Derneği davası başladı. 30 sanık hakkında 8 yıldan 30 yıla kadar hapis istendi.
21 Haziran 1982: Banker Kastelli kaçtı.
13 Temmuz 1982: Geçici maddeler dışında 200 maddeden oluşan yeni anayasa tasarısı açıklandı.
14 Temmuz 1982: Diyarbakır hapishanesinde ağır işkencelere karşı belli sayıda tutuklunun katılımıyla başlatılan ölüm orucu sonucunda, Kemal Pir, Mehmet Hayri Durmuş, Akif Yılmaz ve Ali Çiçek şehit düştü.
4 Eylül 1982: Askeri savcı, 10 DİSK uzmanı için idam istedi.
19 Ekim 1982: 186 idam istenen Ana Devrimci Yol davası başladı.
2 Kasım 1982: Devrimci Sol Ana Davası başladı. Tutsaklar, cuntanın hazırladığı anayasaya ilişkin düşüncelerini dile getiren bir dilekçe okumak istediler. Cunta mahkemesi izin vermedi. Tüm muhalif sesler susturulmuşken buna izin veremezlerdi. Tutsaklar buna karşılık, metinlerini, bir and gibi hep bir ağızdan okudular.
7 Kasım 1982: Yeni Anayasa için referandum yapıldı. 16.945.545 ‘Evet’, 1.584.661 ‘hayır’ oyu çıktı. Evren 7 yıllığına cumhurbaşkanı seçilirken, Milli Güvenlik Konseyi de Cumhurbaşkanlığı Konseyi’ne dönüştü.
25 Kasım 1982: Muhbir güvenliği genelgesi yayımlandı. Ankara’da darbenin ilk yılında 20,921 ihbar yapıldı. Bu ihbarlar da 18,525 kamu görevlisi hakkında işlem yapıldı.
24 Nisan 1983: Siyasi Partiler Yasası çıktı.
20 Mayıs 1983: Anavatan Partisi (ANAP) Turgut Özal’ın başkanlığında kuruldu.
1 Temmuz 1983: Evren, Genelkurmay Başkanlığını Kara Kuvvetleri Komutanı’na devretti.
6 Kasım 1983: Cuntanın „SİVİLLEŞTİRİLMESİNDE“ yeni adım; yasaklı, vetolu seçimler yapıldı. Seçime giren bütün partiler derece aldı. Çünkü üç partiye izin verildi. Seçime girmek isteyen 15 siyasi partiden 12’si, 750 kurucu adaydan 435’i, 1682 milletvekili adayının 672’si veto edildi.
Se輅mi % 45,14 oy oranıyla 400 eli TBMM‘de 211 milletvekilliği alan ANAP kazandı.
Aralık 1983: 12 Eyl deminde bir se ekonomiden sorumlu başbakan yardımcısı olan zal tarafından kurulan ANAP iktidara geldi. ANAP cuntanın devamı olarak het oldu.
11 Nisan 1984: Metris ve Sağmalcılar Hapishanelerindeki Devrimci Sol ve TİKB tutsakları tarafından açlık grevi başlatıldı. 400’e yakın tutsağın yer aldığı bu direniş, 45. günden sonra ölüm orucuna dönüştürüldü. Temel olarak „Tek tip elbise uygulamasının kaldırılması“ ve „Siyasi tutukluluk hakkının tanınması“nın talep edildiği bu direnişte Abdullah Meral, Haydar Başbağ, Fatih Öktülmüş ve Hasan Telci şehit düştüler.
13 Şubat 1985: MSP davasının sanıkları yargılandıkları askeri mahkeme tarafından beraat ettirildi.
26 Mayıs 1985: Ankara Sıkıyönetim Komutanı, Bilim ve Sosyalizm yayınlarına ait 133,607 kitabın imha edilmesini emretti.
11 Haziran 1985: Pişmanlık Yasası yürürlüğe girdi. 1,5 yıl içinde 497 başvuru oldu. Bunlardan 29’u geçerli itiraf sayıldı.
7 Nisan 1987: „MHP ve Ülkücü Kuruluşlar“ davası bitti. Türkeş’e 5 yıl hapis cezası verildi.
6 Eylül 1987: Eski siyasi liderlerin siyaset yasaklarının kalkmaması için halkoylaması yapıldı. % 49’luk ‘hayır’oyuna karşılık, % 51’lik ‘evet’oyu çıkınca, Demirel, Ecevit, Erbakan, Türkeş ve diğer siyasi parti yöneticileri siyaset yapma hakkı kazandı.
9 Kasım 1989: Evren Cumhurbaşkalığını Özal’a devrederek Marmaris’e çekildi. Evren’e yönelik bir çok eylem girişimi açığı çıktı. Kenan Evren 9 Mayıs 2015’de halka hesabını vermeden ve fakat halkın ahını ve lanetini almış olarak öldü.
12 Eylül onun yerine gelenler tarafından hala sürdürülüyor.
