“BÜYÜK ORTADOĞU VE KUZEY AFRİKA PROJESİ (BOP) VE ARAP BAHARI” kitabında, projenin ABD imparatorluk stratejisine göre dünyanın yeniden şekillendirilmesi olduğunu belirtmiştik.
1990’ların başında sosyalist Sistemin revizyonizmin karşı devrimleriyle yıkılmasından sonra, bu ülkelerin emperyalist pazara entegre edilmesi öyle kolay mümkün olmadı.
90’lar boyunca “Tek Kutuplu Dünya, Küreselleşme, Globalleşme” gibi söylemlerin dünya halklarına açlık ve sefaletten başka bir şey getirmediği görüldü.
Sosyalist sistemin yıkıldığı ülkeleri yağmalamak için emperyalistler leş kargası gibi üşüştüler. Neleri varsa yağmaladılar. Buraların ekonomilerini çökerttiler. Sosyalist sistem içinde birlikte kardeşçe yaşayan halklar arasında milliyetçiliği körükleyerek, birbirine kırdırdılar. Yugoslavya’yı 7 parçaya böldüler.
90’lardan 2000’lere kadar ülkesini ABD-AB emperyalist bloğunun yağma ve talanına açmayan Küba, Demokratik Kore Cumhuriyeti gibi hala sosyalizmde ısrar eden ülkelerin ve Irak, Suriye, İran, Libya gibi küçük burjuva diktatörlüklerin dışında ülke de yoktu. Rusya dahil Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla ortaya çıkan bütün ülkeler ABD-AB emperyalistlerinin yağması altındaydı.
2000’lere gelindiğinde ABD’nin imparatorluk stratejisi gereği ülkesini hala emperyalizmin yağma ve talanına tam olarak açmayan Irak, İran, Suriye, Libya hedefe alındı. Öncelikli hedef Irak iken “İkiz Kuleler” eylemi gerçekleşince 2001’de Afganistan işgal edildi. Ardından 2003’te Irak işgaliyle birlikte ABD imparatorluk stratejisini de ilan etti.
Ancak İrak’ın işgali ABD imparatorluğunun sonunun başlangıcı oldu. Irak işgali ABD’nin içinden çıkamayacağı bir bataklığa dönüştü.
ABD, Irak ve Afganistan bataklığında debelenirken diğer taraftan 2000’lerin başında Rusya’da iktidara gelen Vladimir Putin ile birlikte Rusya kendi öz kaynaklarına dayanarak ekonomik olarak adım adım toparlandı. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra kurulan Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT¹) üyesi ülkelerde Rusya ile ekonomik, siyasal ilişkilerini geliştirmeye başladı.
ABD bunlara “renkli devrimler”le ve darbelerle, suikast girişimleriyle müdahale edip işbirlikçi yönetimler oluşturmaya çalıştı. Ancak Ukrayna, Gürcistan ve Ermenistan dışında sonuç alamadı. Kazakistan, Özbekisyan, Kırgızistan, Türkmenisyan, Tacikistan’ı kitabın “BOP ile ilişkilendirilen ülkeler” bölümünde ele almıştık. Yine ABD-AB emperyalizminin bu ülkelerde işbirlikçi iktidarlar yaratarak esas olarak Rusya’yı kuşatmak istediğini belirtmiştik. Ve bunlar için asıl hedefin Rusya olduğunu belirtmiştik. 2021 sonlarında ABD-AB emperyalist bloğu işbirlikçi Ukrayna aracılığıyla bu hedefini açıkça ortaya koydu.
Ukrayna Rus Savaşına Nasıl Gelindi?
Bu konuya girmeden önce Ukrayna’yı da tarihsel, ekonomik, coğrafik yapısıyla ele alacağız.
UKRAYNA:
Ukrayna, Doğu Avrupa’da 603.549 km² yüzölçümüyle tamamı Avrupa’da olan en büyük ülkedir. Doğuda ve kuzeydoğuda Rusya, kuzeybatıda Belarus, batıda Polonya, Slovakya ve Macaristan, güneybatıda Romanya ve Moldova’nın komşusudur. Ayrıca güneyde Karadeniz ve Azak Denizi’ne kıyısı bulunmaktadır.
Ukrayna’nın Tarihçesi
Modern Ukrayna toprakları Orta Çağ döneminde Ukraynalı kimliğinin temelini oluşturan güçlü Kiev Knezliği’nin kurulmasıyla birlikte Doğu Slav kültürünün önemli bir merkezi haline geldi. 13. yüzyılda Kiev Knezliği’nin çeşitli prensliklere bölünmesi ve Moğol istilasının sebep olduğu yıkımın sonucu olarak bölgesel birlik çöktü ve bölge Polonya-Litvanya Birliği, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı imparatorlukları, Rusya Çarlığı gibi çeşitli güçler arasında mücadelelere sahne olmuş, yönetilmiş ve bölünmüştür.
Ukrayna’nın eski Slav dilinde “sınır ülkesi” anlamına geldiği düşünülmektedir. Önceden Rutenya olarak da adlandırılan ülke Slavlar’dan önce sırayla İskitler, Hunlar, Hazar Türkleri, Kıpçaklar, Peçenekler, Kumanlar, Oğuzlar ve Altınordu Devleti ve Osmanlı Devleti tarafından kontrol edilmiştir.
Ukrayna’nın başkenti Kiev 9. yüzyılın ortalarına kadar Hazar Kağanlığı’nın bir parçasıydı. Bu dönemde şehrin ismi “Sambat” idi. Hazar Kağanlığı’nın Ukrayna üzerindeki hakimiyeti MS 860’da Vikingler tarafından sona erdirildi. Bölge Vikingler’in kurduğu Kiev Knezliği’nin(²) bir parçası oldu ve 9. yüzyıldan itibaren Ukrayna toprakları, Polyany Kiev liderliğindeki Rus topraklarının merkezi oldu. (879-1240)
988 yılında, Volodymyr döneminde, Rutenliler, Ukrayna topraklarının medeni bağlılığını belirleyen Bizans’tan Hristiyanlığı kabul ettiler ve Avrupa monarşileri onunla hesaplaşmaya başladı. 11-13. yüzyıllarda feodal parçalanma süreci, zayıflamasına neden oldu.
Kiev Knezliği’nin gerilemesinden sonra, Ukrayna topraklarının siyasi, ekonomik ve kültürel merkezi Galiçya-Volyn(³) eyaletine taşındı.
Rostislavlar tarafından yönetilen Galiçya’daki bağımsız beylikler 1084’ten Przemyśl, Terebovlia ve Zvenigorod’daki merkezlerle ortaya çıktı.
1141’de Volodymyrko Volodarovych onları Yaroslav Osmomysl döneminde zirveye ulaşan tek bir Galiçya prensliği olarak birleştirdi.
1199’da Roma, Galiçya ve Volhynia’yı tek bir Galiçya-Volyn devletinde birleştirdi.
1245’te Moğol istilasının gerçekleştiği oğlu ve varisi Daniel, Altın Ordu’ya bağımlılığını kabul etti.
1303’te Daniel’in torunu Kral I. Yuri, Galiçya metropolünü kurmayı başardı. 1308’de devlet, Cermen Şövalyeleri ve Mazovyalı prenslerle ittifak hâlinde Altın Ordu’ya karşı mücadeleye başlayan oğulları Andrew ve Aslan II’ye geçti.
Ancak, ölümünden sonra, son hükümdar II. Yuri tekrar Altın Orda’nın vassalını ilan etti.
Yabancı Devlet Egemenliği
14. yüzyılın sonunda, Ukrayna toprakları farklı eyaletlerin bir parçasıydı. Litvanya daha önce Kiev, Çernihiv ve Volhinya topraklarını fethetti.
Polonya Galiçya ve Podolia’da hüküm sürdü.
Ukrayna’nın güney bozkırı, 1447’de kurulan Kırım Hanlığı ve Transkarpatya – Macaristan’ın yönetimi altındaydı.
15. yüzyılın sonunda, Litvanya, Moskof ve Kırım sınırında, Zaporozhye’nin “vahşi bozkırlarında”, kendilerini Kazaklar olarak adlandıran bir grup asker ortaya çıktı.
16. yüzyıldan itibaren Sich onların askerî merkezi oldu.
Zaporijya Ordusu savaşlarda yer alan ayrı bir sosyal sınıf oluşturdu. Soyluların hukuki ve sosyal baskısı nedeniyle, Kazaklar sürekli olarak ayaklandı. 1591-1593’teki Kosinsky ayaklanmasından, 1638 yılındaki ostryanin ayaklanmasına kadar 7 kez ayaklandılar.
Kazak Hetmanlığı (1649-1764)
Kendilerine Kazak adını veren bu savaşçı halk; Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya’sını talan ederek geçimlerini sağlıyorlardı.
1648 yılında Kazaklar, Lehistan’a karşı büyük bir ayaklanma başlattılar.
Rusya’nın da desteğiyle ayaklanmada başarılı olan Kazaklar Lehistan’dan özerklik kazanarak Zaporizya’da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Atamanlığı’nı kurdular.
17. yüzyılın ikinci yarısında bu bölge; Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya’sı arasında büyük çekişmelere sahne oldu ancak Lehistan ve Osmanlı Devleti’nin zayıflaması üzerine bu durumdan Rusya kârlı çıktı.
18. yüzyılın sonunda Lehistan’ın parçalanması sonucu Rusya, Ukrayna’nın büyük bir bölümüne el koydu.
19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başı
1917’de Rusya’daki Şubat Devrimi monarşiyi devirdi ve Geçici Hükümet ortaya çıktı. Daha sonra 17 Mart’ta Kiev’de Merkez Konsey kuruldu. 20 Kasım’da, Rusya’daki Ekim Devrimi’nin ardından, Ukrayna’nın temsilci organı olan Merkez Rada, özerkliğini ilan etti.
Ukrayna Merkez Konseyi Ukrayna Halk Cumhuriyeti (UPR) 29 Nisan 1918’de, Alman emperyalizmiyle işbirliği yapan Ukrayna monarşisinin darbesi sonucunda yıkıldı. Merkez Rada hükûmetinin yerini Hetman Pavlo Skoropadsky aldı. Skoropadsky rejimi, işbirlikçiliğini yaptığı Almanların I. Emperyalist Paylaşım Savaşı’nda teslim olduğu Kasım 1918’e kadar sürdü. 14 Aralık’ta Simon Petliura liderliğindeki Rehber’in ayaklanması, hetmanatı devirip Cumhuriyet’i restore etti.
-Ukrayna Halk Cumhuriyeti veya Ukrayna Ulusal Cumhuriyeti,
Günümüzdeki Ukrayna’nın atası olarak kabul edilen, Haziran 1917’de Rusya Cumhuriyeti’nin bir parçası olarak ilan edildi. 25 Ocak 1918’de bağımsızlığını ilan etti. 1921’de Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dönüştü ve Sovyetler Birliği’nin kurucu üyesi oldu.
Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
1917 Ekim Devrimi ile kurulan SSCB’yi oluşturan 15 birlik cumhuriyetinden biri.
Başkent Harkov (1919-1934 arası, 1934’de Kiev başkent oldu)
1917’de Rusya’da Çarlık rejiminin yıkılmasından sonra Kiev’de başlıca yöneticileri Vinnişenko ve Petliura olan bir Özerk Ukrayna Cumhuriyeti kuruldu. Aynı yılın Aralık ayında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi. Brest-Litovsk Barış Antlaşması görüşmeleri sırasında Alman ordularınca işgal edilen Ukrayna’da, Aralık 1918’de işgalin son bulmasından sonra işbirlikçi Petliura yönetimi başa geçti. 1919-1921 arası emperyalistlerin desteklediği Ukrayna, Denikin ve Wrangel komutasındaki Beyaz Ordu ile Mart 1919’da Rakovski önderliğinde kurulan Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ni destekleyen Kızıl Ordu arasında yoğun çarpışmalar yaşandı. Bu süreçte Petliura yönetiminin Polonya’yla anlaşarak Kızıl Ordu’ya karşı yürüttüğü savaş 1921’de Sovyet Rusya ile Polonya arasında yapılan Riga Antlaşması’yla son buldu.
Doğu Galiçya ve Volhinya Polonya topraklarına katılırken Ukrayna’nın Sovyet hükûmeti 1922’de SSCB’ye katıldı.
1941-1942’de Nazi Almanyası ordularınca işgal edilen Ukrayna, Sovyet ordusunun karşı saldırısıyla kurtarıldı. Ukrayna SSC 1945’te Doğu Galiçya, Volhinya, Rutenya, Besarabya ve Buhovin ile genişledi.
19 Şubat 1954 tarihinde, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti Prezidyumu, Kırım Oblastını Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nden çıkararak Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağladı.
Ukrayna halkı Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde 17 Mart 1991’de yapılan referandumda % 71 oran ile birlik lehine oy kullandı. Ukrayna hükûmeti Moskova’da 20 Ağustos 1991’deki darbe girişiminden sonra 24 Ağustos’ta SSCB’den ayrıldığını ilan etti.
Etnik gruplar
Ukrayna’nın tarihçesine baktığımızda çok farklı halkların egemenlik kurup yaşadığını görmekteyiz. Ukrayna’nın bu durumunu Alman emperyalizmi birinci ve ikinci emperyalist savaş boyunca kullandı. Ekim Devriminden sonra da iç savaş boyunca Ukrayna’nın işbirlikçilerini devrimi yıkmak için kullandılar.
Bu halklar sosyalist sistem içinde 70 yıl birlikte yaşamış ancak sosyalist sistem yıkıldıktan sonra emperyalistler yine milliyetçiliği körükleyerek halklar arasında çatışmalar yaratmıştır. Bugünkü emperyalizm işbirlikçiliği de yine aynı zemin üzerinde yaşam bulmaktadır.
2001 verilerine göre, Ukrayna’da yaşayan değişik milletlerden halkların toplam nüfusa oranını yüzde olarak aşağıda aktarıyoruz.
Ukraynalılar %77,7
Ruslar:17,3
Beyaz Ruslar: 0,60
Moldovalılar: 0,50
Kırım Tatarları:0,50
Bulgarlar:0,40
Macarlar:0,30
Rumenler:0,30
Lehler:0,30
Yahudiler:0,20
Ermeniler:0,2
Yunanlar:0,20
Tatarlar (Kazan Tatarları):0,20
Çingeneler:0,10
Azeriler: 0,10
Gürcüler:0,10
Almanlar:0,10
Gagavuzlar:0,10
Diğer:0,40
Ukrayna’nın Ekonomik Yapısı
Önemli bir tarım ve sanayi bölgesi olan Ukrayna, SSCB ekonomisinde Rusya SFSC’den sonra ikinci sırada yer alır. Bu çerçevede yoğun bir demir yolu ağı (22.000 km’den çok) iӀe son derece gelişkin bir deniz ve nehir filosuna sahiptir. Toprakların ve iklim koşullarının çeşitliliği, son derece farklı tarım ürünlerinin yetiştirilmesini olanaklı kılar. İleri derecede makineleşmiş Ukrayna tarımı, SSCB şeker pancarı üretiminin yaklaşık 2/3’sini, ayçiçeği üretiminin yarısını, meyve üretiminin 1/3’ini, üzüm üretiminin 1/4’ünü, tahıl üretimin 1/5’ini sağlar. Bunların yanı sıra patates, yün, tütün, kenevir üretimi de önemli ölçüdedir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği, kümes hayvancılığı; SSCB’nin et, süt ve yumurta üretiminin 1/4’ünü karşılar ve tarıma dayalı güçlü bir sanayiyi besler. Enerji kaynakları bakımından çok zengin kaynaklara sahip Ukrayna’da kömür üretimi Donbas havzasında (SSCB üretimin 1/3’inden çok; yılda yaklaşık 200 milyon ton) ve Dniepr havzasında yürütülür. Ayrıca, Kriyov-Rog’da (yılda yaklaşık 50 milyon ton; SSCB üretimini 1/3’inden çok) ve Kerç’de demir cevheri, Nikopol’da manganez, Nikotovka’da cıva işletmeleri kuruludur. Bunlara bağlı olarak demir-çelik, metalürji, makine yapım ve kimya sanayileri alanlarında büyük fabrikalar vardır.
Donbas havzasındaki termik santrallerde Dniepr nehiri üzerinde kurulu hidroelektrik santralları, elektrokimya ve elektrometalürji işletmelerini besler. Son dönemlerde Karpatlar’ın eteklerinde ve Harkov’un güneyinde bulunan petrol ve doğal gaz yatakları, Kremençuk, Lviv, Odesa ve Kerson’da yeni petrol merkezlerinin kurulmasına yol açtı.
Tekstil, kürk, deri gibi geleneksel sanayi dalları ve inşaat malzemeleri işletmeleri de Ukrayna ekonomisinde önemli bir yer tutar.
1991’de SSCB dağıldıktan sonra birçok fabrika ve işletme Ukrayna’da kaldı. Fakat, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Ukrayna’da da büyük bir yağma ve talan başladı. Sovyetler döneminde yaratılan halkın ne kadar değeri varsa yağma ve talan edildi. Fabrikalar, işletmeler çalışmaz hale geldi. Dağılan diğer Sovyetler Birliği ülkelerinde olduğu gibi Ukrayna’da da ekonomi çöktü.
Emperyalizmin özelleştirme politikalarıyla fabrikalardan tarım işletmelerine halka ait ne varsa satılarak işbirlikçi oligarşiler yaratıldı. Ukrayna 1990’lar boyunca yağmalandı. Ancak çöken bir ekonomi bir süre sonra emperyalistlerin de üzerine yük olmaya başladı.
Bir ülkeyi sömürebilmek için de, kısmen o ülkenin ekonomisini canlandırmak gerekir. 2000’lerden itibaren Ukrayna halkının durumunda önemli bir değişim olmamakla birlikte Ukrayna tarımı ve sanayisi tekrar toparlanma sürecine girdi. Topraklarının yüzde 95’nin tarıma elverişli olması Ukrayna’yı dünyadaki önemli tahıl üreticisi ülke haline getirdi.
Ancak bunda da AB ve WTI (DTÖ) engelleri yüzünden Ukrayna tarım ürünlerini fazla ihraç edememektedir. Yani tarımda da sanayide de Ukrayna ekonomisi emperyalizme bağımlıdır.
Başlıca ihracat malları, tahıl, maden kömürü; büyük çaplı borular ve hurda demirdir. Doğal gaz ve petrol konusunda Ukrayna, tüm Avrupa gibi Rusya’ya bağlıdır.
Ukrayna’nın Coğrafi Yapısı
603.628 km² yüzölçümü ve 2.782 km kıyı şeridi ile Ukrayna, dünyadaki en geniş 46. ülkedir. Tamamı Avrupa’da olan en geniş ülke ve Avrupa’daki en geniş ikinci ülkedir. (Rusya’nın Avrupa’daki bölümünden sonra).
Ukrayna’da coğrafi açıdan Doğu Avrupa ovasının güneybatı kısmını oluşturan ova bölgeleri (toplam alanın %95’i) hâkimdir. Ukrayna’da sıradağlar da mevcuttur. Karpatlar, deniz seviyesinden 2061 m yukarıda yer alan ve Ukrayna’nın en yüksek zirvesinin yer aldığı Hoverla Dağı’nı barındırır. Kırım Dağları’nın en yüksek zirvesi ise Roma-Koş Dağı’nda (1.545 m) bulunmaktadır.
Notlar:
1-Bağımsız Devletler Topluluğu
8 Aralık 1991 tarihinde Rusya, Ukrayna ve Belarus arasında imzalanan anlaşma ile kurulmuş devletler topluluğudur. Anlaşma ile Sovyetler Birliği resmen yıkılmış oldu. 21 Aralık 1991 tarihinde de Estonya, Letonya, Litvanya, Ukrayna ve Gürcistan hariç tüm eski Sovyet Cumhuriyetleri bu anlaşmayı imzaladı. 1993 yılında Gürcistan da bu anlaşmayı imzaladı. Üye ülkeler sırasıyla;
Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya ve Tacikistan’dır
2- Kiev Knezliği veya Kiev Dükalığı,
Vareg prensi Rurik tarafından kurulan Rurik Hanedanı’nın hükümdarlığı altında 9. yüzyılın sonlarından 13. yüzyılın ortalarına kadar varlığını sürdüren bir federasyondu. Bu devlet Belarus, Rusya ve Ukrayna’nın atası sayılır.
3- Galiçya-Volhinya Krallığı ya da Galiçya-Volhinya Prensliği ayrıca Rus Prensliği olarak da bilinen, 1199 ila 1349 yılları arasında Doğu Avrupa’da varlığını sürdürmüş bir Slav devleti. Polonya Kralı Büyük Casimir tarafından 1349’da işgal edilerek varlığına son verilmiştir.
